Proza Andrzeja Stasiuka jako „podręcznik męskości”

Niewątpliwie takie książki jak Mury Hebronu, Biały kruk, Dziewięć czy Przez rzekę mogą wręcz uchodzić za podręcznikowe przykłady konstruowania męskiej tożsamości i męskiego obrazu świata. Budowanie przez Stasiuka świata fikcji poprzez pryzmat spojrzenia mężczyzny jest swoistym dopełnieniem oraz domknięciem jego prozy.

Bohaterowie jego powieści są indywidualistami doświadczającymi spełnienia w podróży lub swobodnej wędrówce, niepokornymi jednostkami silnie odczuwającymi swoje istnienie, znajdującymi ukojenie w pamięci i przeszłości. Do niepodważalnych przymiotów męskości bohaterów prozy Stasiuka należy też jazda obowiązkowo zdezelowanym samochodem, w stanie upojenia dżinem lub brandy. Według krytyków pisarz stara się ukazać, że uduchowione spojrzenie na świat, poszukiwanie filozofii życia, wybujała emocjonalność to cechy charakterystyczne dla mężczyzn. Stąd już prowadzi prosta droga do wniosku, że poszukiwanie tożsamości i dylematy egzystencjalne Stasiuk przypisuje w swojej prozie tylko mężczyznom, przeżycia i refleksje kobiet nie mieszczą się w strefie literackich zainteresowań autora. Wymienione powieści dostarczają także bogatego materiału do badania problemu tożsamości queerowej, chociażby dzięki konstrukcji takich postaci jak Wasyl Bandurko czy Maria z Murów Hebronu. Szczegółową analizę tego zagadnienia przeprowadził Błażej Warkocki w pracy Homo niewiadomo…; dzięki lekturze „podejrzliwej”, czyli biorącej w nawias to, co zwykle byliśmy skłonni myśleć o płci jako takiej, wskazał, że tożsamość odmieńca jest obecna w tekście bardzo wyraźnie.

Abstract

Fiction of Andrzej Stasiuk as a "Manhood Manual". On Identity of Man

The text presents the problem of identity in Andrzej Stasiuk’s works. Identity issues are fundamental for the modern humanistic research, especially for sociology, anthropology and literary studies. Stasiuk not only creates outstanding prose, he also shows skills of observing the world we live in with ability to present in a poetic way a very prosaic reality. His work also comprises rich material for research into identity problems. His protagonists incessantly seek for their place in the world; they try to describe themselves in contrast to others who became their mirrors by which they can get to know themselves. Protagonists in Stasiuk’s works often build their identity on masculinity and memory.