Jaśniej niż tysiąc słońc

Pierwsze wizje nuklearnej apokalipsy pojawiły się w zachodniej popkulturze pod koniec lat czterdziestych, ale na ekrany kin wprowadził je Five z 1951 roku. Film opowiadał o losach piątki Amerykanów ocalałych z atomowej katastrofy. Za hekatombę odpowiedzialny był w nim „nowy” rodzaj bomby atomowej. Dwa lata wcześniej ukazała się słynna książki George’a Orwella Rok 1984, w której na trzy dekady przed zmaganiami Winstona Smitha z reżimem wojna atomowa zdewastowała Rosję, Amerykę Północną i Europę Zachodnią, niszcząc stary ład. To właśnie atom umożliwił w powieści opanowanie globu trzem nowym, socjalistycznym i totalitarnym supermocarstwom – Eurazji, Wschódazji i Oceanii, której prowincję stanowi byłe Zjednoczone Królestwo.

Abstract

Brighter than a thousand suns. Cold War visions of nuclear apocalypse as a reflection of the actual political and technological breakthroughs

The article analyses the historical and political sources of chosen apocalyptic and post-apocalyptic visions in the novels and films released in different periods of the Cold War. The section on 1950s presents various apocalyptic visions reflecting different types of real-life nuclear weapon (i.e. atom and thermonuclear bombs), its carriers (piston and jet-powered bombers, satellites), and possible causes of its usage (unexpected attack of one of the superpowers, proliferation of nuclear technology, treason, mechanical malfunction, human error). Then, the author emphasises the replacement of bombs with ballistic missiles, as well as the increasing popularity of motives related to the adoption of mutually assured destruction doctrine (e.g. fallout shelters) and elastic response policy (e.g. uncontrolled escalation of limited nuclear exchange) in the apocalyptic visions of 1960s and 1970s. He also mentions the visions created in 1980s, which repeat older scenarios or introduce the real-life novelties (such as space weaponry and the increasing role of computers as tools for controlling the battlefield). As for political background, the relation between fictional scenarios of nuclear disasters and the real-life geopolitical situation in a specific period, usually reflected in detail in order to increase the realism of the work, is discussed. The author concludes that a clear correspondence between fiction and reality, which is rarely a case in apocalyptic visions that have emerged since the end of the Cold War, can be observed in the analysed material on both technological and political levels.