„Arabska” polityka zagraniczna i arabskie techniki mediacyjne

W każdym systemie władzy, czy to demokratycznym, autorytarnym czy totalitarnym, ogromną rolę w kształtowaniu się polityki zagranicznej odgrywają silne jednostki. Na Bliskim Wschodzie widać to szczególnie wyraźnie. Nie chodzi tu tylko o osoby dzierżące władzę państwową, ale także o liderów grup religijnych, organizacji zbrojnych lub, co jest specyficzną cechą regionu, przywódców plemiennych.

Na tym gruncie powstał mit, który często pojawia się przy opisywaniu arabskich przywódców przez europejskich lub amerykańskich obserwatorów. Postrzega się ich jako szaleńców u władzy (Middle East Madman), eksponując ich nieracjonalną politykę. Te wyobrażenia przyjmują różną formę: dyktator w wojskowym mundurze (pułkownik Muammar Kadafi); brodaty bojownik kojarzony z obalonymi w Afganistanie Talibami czy fundamentalistyczny duchowny pokroju Umara Abd ar-Rahmana bądź szejka Ahmada Jasina, duchowego przywódcy Hamasu. Postacie te bardzo silnie oddziałują na zachodnie wyobrażenia islamskiego świata i jego liderów.

Faktem jest, że na Bliskim Wschodzie często słyszy się ekstrawagancką retorykę i argumenty całkowicie dla nas niezrozumiałe. Z drugiej strony podobne zarzuty można wysunąć wobec wielu polityków z krajów powszechnie uważanych za demokratyczne. Jeśli spojrzymy dokładniej na polityczną arenę Bliskiego Wschodu, okaże się, że za tą wręcz teatralną fasadą funkcjonują pragmatyczni politycy, którzy doskonale wiedzą, jakie cele chcą osiągnąć. Na dodatek potrafią je osiągać metodami nieodbiegającymi w zasadniczy sposób od metod powszechnie stosowanych na Zachodzie. Politycy ci zdają sobie sprawę z wymogów, jakie narzuca system międzynarodowej polityki zagranicznej. Potrafią się do niego dostosować. Zdają sobie sprawę, że aby osiągnąć niektóre cele, muszą starannie zakamuflować swoje motywy. Większość ich agresywnej retoryki nie jest skierowana bezpośrednio przeciw Zachodowi, mimo że taki nadają jej kształt, lecz ma za zadanie zwiększenie poparcia dla danej polityki wśród obywateli arabskich.

Abstract

“Arabic” Foreign Policy and Arabic Mediation Techniques

Middle East, cradle of three great monotheistic religions – Judaism, Christianity and Islam –has for many centuries been an arena of tensions and conflicts. After the birth of Arab countries young nations were forced to face new threats like Western colonialism, founding of Israel, “cold war” and now Islamic fundamentalism or “war on terrorism”. Arabs created their own foreign policy. Building it, they drew from their own rich cultural and religious legacy. Not always it has positive impact on the policy. It is crucial for Western politicians who are involved in the Middle East peace process to get to know as many as possible sources and foundations of Arabic political behaviour. During negotiations with Arabs and even with Muslims all ways to reach an agreement should be taken into consideration, especially connected with Arabic and Islamic techniques of mediations. One of them, communitybased mediation practice called sulha, could be invoked at the international level. In this article I would like to survey the most important bases of Arab foreign policy: role of panarabism, nationalism, patriarchate, patron-client relation, influence of religion. Moreover I would like to describe specific character of Arabic peacemaking process and, particularly, above mentioned practice of sulha.