Akcja „Wisła”

Koncepcja przesiedlenia ludności ukraińskiej na ziemie zachodniej i północnej Polski miała jeden główny cel – asymilację Ukraińców w nowym środowisku. Środkiem służącym do osiągnięcia tego celu było rozproszenie ludności ukraińskiej i odizolowanie inteligencji. Asymilacja była zgodna z ówczesną polityką władz polskich, realizujących doktrynę państwa jednolitego narodowościowo. Jednak towarzysząca przesiedleniu propaganda w mediach, dyskryminacja i bardzo silna izolacja Ukraińców od Polaków spowodowały odwrotny skutek.

Ludność ukraińską, która w zdecydowanej większości chciała pozostać w Polsce, władze polskie postanowiły zmusić do wyjazdu, najpierw metodami administracyjnymi, następnie przy użyciu wojska. Trwająca w latach 1944–1946 akcja przesiedlania ludności do USRR nie doprowadziła jednak do wyjazdu wszystkich Ukraińców. Według danych szacunkowych pod koniec 1946 roku na terenie południowo-wschodniej Polski pozostało jeszcze około 200 tysięcy osób narodowości ukraińskiej. Władze zamierzały przesiedlić je do USRR, ale spotkały się z odmową strony radzieckiej. Zapadła więc decyzja o przesiedleniu pozostałej ludności na ziemie zachodniej i północnej Polski. W raporcie nr 20 z posiedzenia Wojewódzkiego Komitetu Bezpieczeństwa w Rzeszowie dla Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, powstałym 25 lutego 1947 roku, pada propozycja przesiedlenia Ukraińców. Zawarte jest w nim stwierdzenie, że pozostali na terenie województwa rzeszowskiego Ukraińcy stanowią bazę zaopatrzeniową, wywiadowczą i łącznikową band UPA (Ukraińska Powstańcza Armia). Dlatego autorzy raportu widzą konieczność dokończenia akcji wysiedleńczej i stwierdzają: „Jeżeli obecnie nie ma możności przekazania tych Ukraińców do ZSRR, to trzeba skierować ich na zachód i osiedlić w rozproszeniu, aby uniemożliwić szkodliwą działalność”.