W czterech ścianach

sxc.hu

W swoich studiach na temat etnologii Kabylów Pierre Bourdieu określił tradycyjny dom kabylski mianem „świata odwróconego”. Na początku zaproponował taki podział przestrzeni domowej, który umożliwia wypracowanie systemu fundamentalnych opozycji. Zaznaczył między innymi, że aguns przeciwstawia się adaynin tak jak góra dołowi. Zgadza się to w sensie dosłownym, ponieważ obie części domu znajdują się na innej wysokości, ale dostrzegalna jest też ich opozycja metaforyczna. Przestrzeń mieszkalna, która służy do przechowywania produktów suchych i obiektów wykonanych przez człowieka, reprezentuje zatem kulturę. Tym samym aguns należy do sfery szlachetniejszej (wyższej), podczas gdy adaynin jest w porównaniu do niego tym, co ciemne i wilgotne. Jako miejsce służące zwierzętom, stajnia należy więc do porządku natury.

Kolejna para przeciwieństw między tymi dwiema przestrzeniami wydobywa aspekty bardziej egzystencjalne. Podczas gdy aguns to rezerwuar życia, pogrążona w ciemności stajnia wiąże się bardziej ze śmiercią. W rytuałach pogrzebowych Kabylów to właśnie przy wejściu do adaynin obmywany jest zmarły. Bourdieu do zestawu cech charakteryzujących podział aguns – adaynin dodał jeszcze następujące opozycje: dzień – noc, światło – ciemność, ciepłe – zimne, ogień – woda, życie – śmierć, wysokie – niskie, kultura – natura. Doprowadzają nas one do zasadniczych myśli Bourdieu powstałych na gruncie refleksji nad siedzibą Kabylów, które poświęcił on opozycji męskie – żeńskie.

W tradycyjnych społecznościach kabylskich podział pracy ze względu na płeć jest bardzo czytelny i dotyczy podziału przestrzeni. To kobieta zajmuje się wykonywaniem czynności, które związane są z pogrążoną w ciemności partią domu (transport wody i drewna, wywóz obornika). Inaczej mówiąc, „niska” część kabylskich siedzib jest zarezerwowana wyłącznie dla kobiet. Natomiast do obowiązków mężczyzny należy praca w polu lub zaangażowanie się w życie publiczne, więc wychodzi on z domu wcześnie rano, a wraca do niego na spoczynek. Jeśli mężczyzna nie respektuje tego zwyczaju i spędza przy rodzinie zbyt wiele czasu, naraża się tym samym na śmieszność.

Abstract

Between Four Walls. Change of the Social Roles of Kabyle People Living in France on the Example of the Evolution of Domestic Space

It is observed that the societies of Maghreb, although strongly related to tradition, are going through permanent change. The issues concerning the compatibility between the material world and the social structures are discussed through the analyses of Kabyle people by Pierre Bourdieu and other researchers that followed this subject. Thus, the models of traditional abodes in Kabylie and current ones within Kabyle diaspora in France are presented. The connection with the domain of social roles and their evolution is highlighted, especially that of feminine lifestyle. A new structure of the domicile space that is to be found in the situation of immigration influences and determines the Kabyle system of values and aspirations. At the same time it also illustrates the willingness of Kabyle people to change.